Verslaving

Wanneer gedrag een overlevingsmechanisme wordt

Verslaving draait bijna nooit om het middel of het gedrag zelf. Het zit in de laag eronder: het mechanisme dat probeert spanning te dempen, gevoelens te verzachten of even rust te creëren in een leven dat te veel vraagt. Veel mensen vertellen me dat ze al lang voelden dat het de verkeerde kant op ging, maar ze hadden geen alternatief. Geen tools, geen rust, geen manier om met hun binnenwereld om te gaan.

Wanneer je dat begrijpt, voelt verslaving niet langer als falen, maar als een reactie die ooit logisch was. Het werkte. Het beschermde je. Het hield je ergens doorheen.

Niemand raakt verslaafd omdat hij “zwak” is. Verslaving ontstaat omdat iets op een bepaald moment verlichting gaf: een demping van pijn, een pauze van onrust, een vlucht uit leegte of chaos.

In mijn werk in de verslavingszorg zie ik dagelijks hoe mensen vastlopen in patronen die ooit houvast gaven, maar die nu hun leven beheersen. Ook ik herken dat mechanisme uit mijn eigen geschiedenis: de drang naar prikkels, het vermijden van voelen, de neiging om grip te zoeken wanneer alles onveilig of overweldigend voelt. Verslaving is zelden het echte probleem; meestal is het een signaal van iets dat dieper ligt.

Herstel begint niet bij stoppen.
Herstel begint bij eerlijk durven kijken naar wat je al die tijd hebt proberen te vermijden.

Wat is verslaving?

Verslaving draait niet alleen om het middel of het gedrag zelf. Het is een patroon dat langzaam steeds meer ruimte inneemt, vaak zonder dat je precies doorhebt waar de grens is verschoven. Het kost je gezondheid, relaties, energie, rust en uiteindelijk ook je gevoel van autonomie. Je probeert de schijn van controle op te houden, maar ergens onderweg ben je de regie kwijtgeraakt.

Wanneer je gaat zien dat verslaving geen teken van zwakte is, maar een logische reactie op wat je hebt meegemaakt of op hoe jouw zenuwstelsel omgaat met spanning, ontstaat er een ander perspectief. Het stopt met voelen als falen, en wordt herkenbaar als een overlevingsstrategie die te ver is doorgeschoten. 

 

Voorbeelden van verslavingsgedrag kunnen zijn:

  • Alcohol, drugs of medicatie
  • Blowen en roken
  • Eetbuien of juist controle op eten
  • Gamen, porno, online gokken, social media
  • Compulsief daten of relaties najagen
  • Overmatig sporten, workaholism, altijd “aan” staan
  • FOMO, constant prikkels en nieuwe kicks zoeken

De vorm verschilt, maar de functie is vaak hetzelfde: even niet hoeven voelen, denken of stilstaan.

De rol van dopamine

Dopamine is het systeem in je brein dat bepaalt wat je aandacht trekt, wat je motiveert en wat je als belonend ervaart. Bij verslaving raakt dat systeem ontregeld: gewone dingen geven nauwelijks nog voldoening, terwijl snelle prikkels juist veel te sterk binnenkomen. Het brein raakt gewend aan “meer” — meer rust, meer verdoving, meer intensiteit, meer controle.

In gesprekken met cliënten zie ik hoe bevrijdend het kan zijn wanneer ze begrijpen dat hun brein niet kapot is, maar simpelweg doet wat het heeft geleerd: spanning dempen, ongemak vermijden en beloning zoeken. Dat inzicht maakt verslaving niet minder ernstig, maar wel begrijpelijker. Het geeft taal aan iets waar ze al jaren mee worstelen.

 

Kenmerken van een ontregeld dopaminesysteem kunnen zijn:

  • Steeds meer nodig hebben om hetzelfde effect te voelen
  • Weinig plezier ervaren in dagelijkse activiteiten
  • Sterke drang naar middelen, gedrag of prikkels
  • Snel verveeld zijn of onrustig worden in stilte
  • Moeite hebben met stoppen, zelfs als je dat echt wilt

In onze gesprekken maak ik dopamine concreet en begrijpelijk, zodat je niet alleen “anders moet doen”, maar ook snapt wat er in je brein gebeurt.

Verslaving en ADHD

Mensen met ADHD zijn gevoeliger voor verslaving, niet omdat ze minder sterk zijn, maar omdat hun brein anders werkt. Onrust, prikkelhonger, impulsiviteit en het snel “vol” raken van het zenuwstelsel maken middelen of bepaald gedrag soms tot een aantrekkelijke vorm van zelfmedicatie. Even rust, even focus, even ontspanning, even geen chaos.

Ik herken dat mechanisme zowel uit mijn eigen leven als uit mijn werk met cliënten: het is niet dat je niet wílt stoppen, het is dat je brein en lichaam anders reageren op spanning. Wat begint als verlichting, kan langzaam omslaan in iets wat meer schaadt dan helpt.

Daarom is het bij ADHD niet genoeg om alleen het gedrag aan te pakken. Je moet ook kijken naar het zenuwstelsel, de emoties en de behoefte die onder de verslaving ligt. Pas dan ontstaat er ruimte voor verandering die echt standhoudt.

 

Typische linken tussen ADHD en verslaving zijn onder andere:

  • Zoeken naar prikkels om je niet leeg of traag te voelen
  • Impulsieve keuzes maken “in het moment”
  • Moeite met structuur, plannen en consequent volhouden
  • Emoties die snel en intens binnenkomen
  • Schaamte over “weer niet gelukt” en terugval

Ik leg de link met ADHD waar dat helpend is, maar mijn begeleiding richt zich breder: op iedereen die vastloopt in verslavingspatronen, met of zonder diagnose.

Verslaving als coping en overleving

Elke verslaving begint als een oplossing. Niet als een keuze om jezelf te beschadigen, maar als een manier om iets te dempen dat te groot, te pijnlijk of te overweldigend was. Soms om gevoelens te verzachten. Soms om stilte te vinden in een hoofd vol onrust. Soms om even niets te hoeven voelen, of juist om iets te voelen dat je mist.

Wanneer je gedrag in die context bekijkt, verandert het perspectief. Het wordt geen falen meer, maar een vorm van overleven. Een manier waarop je brein en lichaam hebben geprobeerd je veilig te houden in situaties waarin je weinig andere opties had.

Verslavingsgedrag vervult vaak een duidelijke functie: het dempt spanning, vult leegte, verzacht eenzaamheid of geeft controle in een leven dat jarenlang onveilig voelde. Dat maakt herstel ook complexer dan simpelweg “stoppen”.

Als we jouw gedrag zien als een overlevingsstrategie in plaats van een karakterfout, ontstaat er ruimte voor mildheid. Niet als excuus om door te gaan, maar als uitnodiging om eerlijk te onderzoeken wat eronder ligt. Vanuit die mildheid ontstaat beweging. Dat is waar verandering begint.

 

Veelvoorkomende functies van verslavingsgedrag:

  • Verdoving van pijn, schaamte of schuld
  • Ontsnappen aan stress, druk of verwachtingen
  • Niet hoeven voelen wat er in je lichaam gebeurt
  • Jezelf bewijzen, erbij willen horen of indruk maken
  • Stilte, leegte of eenzaamheid vermijden

Herstel betekent niet dat je “sterker moet zijn”, maar dat je nieuwe manieren leert om met jezelf, je gevoelens en je leven om te gaan.

Hoe ik werk met cliënten

De begeleiding die ik bied is ontstaan uit jaren werken in de klinische verslavingszorg én uit mijn eigen worstelingen. Ik weet hoe het voelt om vast te zitten in patronen, om te vluchten voor gevoelens of om jezelf kwijt te raken. Die ervaring maakt mijn manier van werken direct, menselijk en zonder afstand. Geen therapietaal, geen zweverigheid, maar eerlijkheid en helderheid.

Ik werk nuchter en concreet: realistische stappen, duidelijke spiegels en ruimte om te onderzoeken wat jouw gedrag je oplevert, wat het je kost en wat eronder ligt. Ik sta niet boven je, maar naast je. Ik benoem wat ik zie zonder oordeel, en we kijken samen naar wat er nodig is om écht iets te veranderen.

 

In mijn werkwijze komen onder andere deze elementen terug:

  • Eerlijke, duidelijke gesprekken zonder omwegen
  • Een veilige setting waarin alles bespreekbaar is
  • Lichaamsgerichte coaching: werken met adem, spanning en zenuwstelsel
  • Inzicht in patronen, triggers en onderliggende thema’s
  • Confrontatie waar nodig, compassie waar het moet
  • Kleine, haalbare stappen in jouw tempo

Mijn visie op herstel

Herstel gaat verder dan “gewoon stoppen”. Voor mij betekent herstel dat je leert leven zonder dat je oude strategieën nodig hebt om de dag door te komen. Dat je weer keuzes maakt die passen bij wie je bent, in plaats van wat je angst, onrust of verslaving jarenlang heeft gestuurd.

In mijn werk zie ik elke dag dat mensen niet herstellen omdat iemand vertelt wat ze moeten doen, maar omdat ze zelf gaan voelen dat het anders moet. Dat moment van eerlijkheid is vaak het echte begin.

Ik geloof in volledige abstinentie als het meest stabiele en veilige kompas voor wie echt met verslaving worstelt. Niet als eis of drempel, maar als richting die rust en duidelijkheid geeft. Tegelijk weet ik dat niet iedereen daar meteen klaar voor is. Daarom is abstinentie geen voorwaarde om bij mij te starten.

We beginnen precies waar jij nu staat — zonder oordeel, maar wel met eerlijkheid over wat op de lange termijn het meest helpend voor je is.

 

In herstel werken we toe naar:

  • Meer rust in je hoofd en lichaam
  • Minder afhankelijkheid van middelen of gedrag
  • Betere zelfzorg en grenzen
  • Eerlijker contact met jezelf en anderen
  • Meer richting, betekenis en eigen regie

12 Stappen (Minnesota) als richtingwijzer

Het 12-stappenmodel wordt vaak verkeerd begrepen. Het is geen religie, geen dogma en geen rigide methode. In de praktijk zie ik juist dat het mensen houvast geeft in een fase waarin alles wankel voelt. De kracht zit in eerlijkheid, verantwoordelijkheid nemen en steun vinden bij anderen die hetzelfde doormaken. Voor veel cliënten is het een van de eerste plekken waar ze zich echt gezien en begrepen voelen.

In mijn werk binnen de verslavingszorg heb ik jarenlang met het 12-stappenprogramma gewerkt. Van dichtbij zie ik hoe herkenbaar en helpend het kan zijn, vooral omdat het taal geeft aan processen die voor veel mensen jarenlang vaag, verwarrend of onuitspreekbaar waren.

Voor mij is het 12-stappenprogramma geen star raamwerk, maar een krachtige structuur die richting en helderheid biedt. Je hoeft het niet “volgens het boekje” te doen om er waarde uit te halen. De elementen die jou helpen, nemen we mee; de rest laten we liggen. Het gaat om wat werkt voor jou, in jouw tempo.

 

Elementen uit de 12 stappen die ik regelmatig inzet:

  • Onderscheid maken tussen wat je wél en niet kunt controleren
  • Erkennen van ontkenning en minimalisering
  • Onderzoeken van wrok, schaamte en schuld
  • Leren delen met mensen die het echt begrijpen
  • Dagelijkse reflectie en verantwoordelijkheid nemen
  • Werken aan herstel in relaties

Wat we samen opbouwen

Herstel vraagt tijd en moed. Je gaat ontdekken wat er onder je verslaving ligt: spanning, trauma, kwetsbaarheid, onrust of patronen die ooit hielpen maar nu tegen je werken. Dat proces kan intens zijn, en juist daarom loop ik met je mee — niet als iemand die boven je staat, maar als iemand die begrijpt hoe hard dat gevecht kan voelen.

Herstel is geen rechte lijn. Het bestaat uit proberen, vallen, opstaan en opnieuw kiezen. In onze samenwerking richten we ons niet alleen op waar het misgaat, maar vooral op wat jij nodig hebt om een leven te bouwen dat wél klopt. We kijken naar het geheel: je lichaam, je gedachten, je geschiedenis, je relaties en de omgeving waarin je nu leeft.

Niet alles hoeft tegelijk, maar niets hoeft buiten beeld te blijven. Samen bouwen we stap voor stap aan rust, structuur en nieuwe manieren om met jezelf en het leven om te gaan.

 

We werken onder andere aan:

  • Herkennen van triggers en risicosituaties
  • Beter leren reguleren van spanning en emoties
  • Versterken van zelfvertrouwen en zelfrespect
  • Gezondere routines rond slaap, voeding, beweging en schermgebruik
  • Grenzen leren voelen en aangeven
  • Omgaan met leegte, verveling en prestatiedruk
  • Toewerken naar een leven dat minder draait om “overleven” en meer om echt leven

Voor wie is deze begeleiding geschikt?

Je hoeft niet “op de bodem” te zitten om hulp te zoeken. Veel van mijn cliënten functioneren aan de buitenkant nog prima, maar voelen van binnen dat het niet langer klopt. Dat is vaak een krachtig moment om iets te veranderen.

 

Deze begeleiding kan passend zijn als je:

  • merkt dat middelen of gedrag meer ruimte innemen dan je lief is
  • vaak probeert te minderen of te stoppen, maar terugvalt
  • je schaamt voor je gebruik of gedrag en er moeilijk over praat
  • hooggevoelig bent of snel overprikkeld raakt
  • jezelf herkent in patronen van vlucht, controle of FOMO
  • voelt dat er méér aan de hand is dan alleen “een slechte gewoonte”
  • behoefte hebt aan iemand die het mechanisme van verslaving echt snapt

Je hoeft het niet alleen te doen

Het doet iets met je wanneer je eindelijk met iemand kunt praten die begrijpt hoe verslaving werkt — niet uit een boek, maar uit ervaring. Daar begint vaak al de eerste opluchting: je staat er niet meer alleen voor.

Het kan een enorme opluchting zijn om eindelijk met iemand te praten die begrijpt hoe verslaving werkt – niet alleen vanuit theorie, maar ook vanuit ervaring. Je hoeft het niet eerst nog verder te laten escaleren om hulp te “mogen” vragen.

Als je voelt dat er iets moet veranderen, is dat genoeg om te beginnen.

 

Een eerste gesprek is vrijblijvend en zonder verplichtingen.